Leugenzak

Almanak, leugenzak!
Komt van Delft,
Liegt de helft.
Komt van Aalsmeer,
Liegt nog veel meer.
Komt van Dordt,
Liegt dat ie zwart wordt.
Komt van Zwartewaal,
Liegt 't allemaal!

Dit springversje uit de 19^de eeuw vertelt ons meteen dat er in vroeger tijden jaarlijks veel almanakken zijn verschenen. Meestal hadden deze jaarboekjes een plaatselijk karakter, de inhoud is een beetje vergelijkbaar met de gemeentegidsen van vandaag.
De Enkhuizer Almanak is altijd een landelijk almanak geweest. Zijn bijnaam 'leugenzak' wordt tegenwoordig veelal gerelateerd aan de weervoorspelling op lange termijn, maar er is vanuit historisch oogpunt een geheel andere verklaring te geven.

In de 16^de eeuw, ten tijde van de reformatie, ondernamen de protestanten pogingen het paapse karakter van almanakken terug te dringen. Omdat deze hun wortels hadden in middeleeuwse kalenders, waren er diverse katholieke onderwerpen in te vinden, zoals de opgave van heiligendagen en feest- en devotiedagen. Ook de jaar- en beestenmarkten werden vaak genoemd naar een heilige.

De Calvinistische predikant, later jeneverstoker, Caspar Coolhaes (1536-1610) voerde een strijd tegen de pauselijke kalenderhervorming en opende ook het offensief tegen de makers van de almanak. Hij vreesde een opleving van katholieke elementen in het gereformeerde geloof en betitelde een almanak in zijn pamfletten als 'Loghen-boeck'.

Even terugkijkend is het aardig om te kunnen vaststellen dat Paus Gregorius de laatste hervorming van onze kalender in 1582 toch heeft ingevoerd en... dat de Enkhuizer Almanak de oudste nog verschijnende almanak ter wereld is!